İnşaat sektöründe büyüme, yurt dışında başarı var

Küresel jeopolitik gerilimler ile dünya siyasetindeki “öngörülemezlik” hali, ekonomi ile birlikte 2025 yılında da inşaat sektörünün seyrini etkilemeye devam edecektir.” denildi.

Ekonominin genelinde 200’ün üzerinde alt sektöre yarattığı talep ve istihdam gücüyle lokomotif rolü üstlenen inşaat sektörünün önde gelen kuruluşlarını temsil eden Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB), ekonomi çevreleri ve sektör tarafından ilgiyle takip edilen İnşaat Sektörü Analizi Raporu’nun Ocak 2025 sayısını yayımladı. “2025’te Dünyanın Rotası Belirsiz” başlıklı analizde, küresel ve ulusal ekonomi ile inşaat sektörüne ilişkin veriler değerlendirildi.

Ertelenen projeler müteahhitlere ağır yük getiriyor

Sektörün ara eleman ve finansman sorunlarının devam ettiği vurgulanan raporda, inşaat sektörünün önümüzdeki yıla devredeceği sorun ve konular arasında yurt içinde en önemli gündem maddesinin kamu müteahhitlerinin gittikçe yükselen şartsız tasfiye hakkı beklentisi olduğu belirtildi. “Kamuda Tasarruf ve Verimlilik Paketi” kapsamında, kamu projelerinde tamamlanmak üzere olan işlere öncelik verileceği ve yeni projelerin ilerlemesinin yavaşlatılacağı açıklandı. Bu kararın, kamu yatırımlarında bütçenin daha verimli kullanılması için iş dünyası ve sektör temsilcileri tarafından desteklendiği de belirtildi. Ancak, ertelenen projelerin yatırım programında tutulmasının müteahhitlere ağır mali yükler getirdiği vurgulandı. Şantiyelerin açık kalması, teminat mektupları ve işletme giderleri gibi maliyetlerin müteahhitler üzerinde baskı yarattığı ifade edildi. Bu çerçevede, Türkiye Müteahhitler Birliği’nin, ertelenen kamu projeleri için yüklenicilere şartsız tasfiye hakkı sağlanması yönündeki taleplerini sık sık gündeme taşıdığına dikkat çekildi.

Afet öncelikli kentsel dönüşüm elzem

Deprem bölgesinin yeniden imarı ve depreme dayanıklı yapıya olan ihtiyaç ile ivme kazanan kentsel dönüşüm projeleri ile artan talebin konut satış rakamlarında görüldüğü belirtilen raporda, “Türkiye’nin yıllık yeni konut ihtiyacı yaklaşık 800 bin ile 1 milyon arasında değişiklik gösterirken, bu rakamlara deprem sonrası yaklaşık 650 bin yeni konut eklenmiştir.   Bununla birlikte, yaklaşık 6-7 milyon konutun riskli olduğu ve yenilenmesi gerektiği belirtilmektedir.” ifadelerine yer verildi.

Raporda, tüm odağın gelecek dönemde de deprem bölgesindeki konutların inşasına yoğunlaştırılacağı düşünüldüğünde, önümüzdeki dönemde de yeni konut arzı sorunu devam edeceği öngörüsü paylaşıldı. Uzmanlar tarafından sıklıkla yaklaştığı dile getirilen olası deprem uyarıları nedeniyle afet öncelikli kentsel dönüşümün ivedilikle gerçekleştirilmesi elzem bir konu olduğuna dikkat çekilen raporda, “İhtiyaç duyulan dönüşüm için devlet tarafından arsa maliyetlerini düşürecek adımların atılması, finansman kolaylığı ve sektörün yaşadığı nitelikli ara eleman sıkıntısı ile ilgili köklü reformların yapılması beklenmektedir.” denildi.

En çok iş üstlenilen ilk 5 ülke Orta Doğu ve Afrika’dan

Raporda Türk müteahhitlik sektörünün yaşanan tüm zorluklara rağmen 2024 yılında küresel pazardaki gücünü koruyarak yurt dışında 57 ülkede toplam 28,6 milyar ABD doları değerinde 316 proje üstlendiği vurgulandı. 2024 yılında Türk müteahhitlerin en çok iş üstlendiği ülke 5,8 milyar dolarla Suudi Arabistan oldu. Onu 5 milyar dolarla Birleşik Arap Emirlikleri, 3,1 milyar dolarla Uganda, 2,2 milyar dolarla Gabon ve 1,7 milyar dolarla Cezayir takip etti. Müteahhitlik firmalarımız geleneksel pazarlarını korurken, yeni rotalarda büyüme fırsatları aramaya devam ediyor.

Böylece sektör, 1972 yılında Libya ile başlayan yurt dışı faaliyetlerini genişleterek, bugüne kadar 137 ülkede 12.461 proje ve toplamda 533,8 milyar ABD dolarlık uluslararası iş hacmine ulaştı. Türk müteahhitlerinin bugüne kadar üstlendiği projelere bakıldığında, en büyük pazarı toplam yaklaşık 103 milyar dolarlık proje ile yine Rusya oldu.

Türkiye Müteahhitler Birliği’nce 2024 yılının değerlendirildiği raporda, inşaat sektörüne ilişkin özetle şu tespitlere de yer verildi:

ÜST ÜSTE 8 ÇEYREK KESİNTİSİZ BÜYÜME: İnşaat sektörü, 2024 yılı üçüncü çeyreğinde %9,2 ile genel ekonominin üzerinde bir büyüme kaydetmiş, ikinci çeyrek döneme ait büyüme rakamı da %6,5’ten %6,9’a güncellenmiştir. Böylece sektör, üst üste 8 çeyrek kesintisiz büyümeye devam etmiştir. Sıkı para politikası ve Kamuda Tasarruf ve Tedbir Paketi’ne rağmen gelen bu yüksek büyüme rakamlarına kuşkusuz deprem bölgesinin yeniden imarı ve özellikle büyükşehirlerde devam eden kentsel dönüşüm çalışmaları büyük katkı sağlamıştır. 2025 yılında da yavaşlamasına rağmen inşaat sektörünün pozitif büyüme trendini sürdürmesi beklenmektedir.  

JEOPOLİTİK RİSKLER ÖNÜMÜZDEKİ DÖNEMDE DE DEVAM EDECEK: Jeopolitik risklerin önümüzdeki dönemde de devam edeceği görülmektedir. Rusya-Ukrayna arasında devam eden savaşın seyri, Gazze ile ateşkes ilan eden İsrail’in Lübnan, İran ve Suriye ile olan ilişkisi, Suriye’de yaşanan gelişmeler inşaat sektörünü büyük ölçüde etkileyecektir. Bununla birlikte, geleneksel pazarlarımızdan olan Suudi Arabistan ve Irak’ta hayata geçirilmesi planlanan ve firmalarımızca yakından takip edilen çok sayıdaki alt ve üstyapı projesi ile yıllık 20 milyar ABD Dolarlık hedefin 2025 yılında da aşılacağı öngörülmektedir.

YEŞİL DÖNÜŞÜM ACİL KONU OLARAK ÖNE ÇIKIYOR: İklim değişikliği ile mücadele kapsamında; yeşil ve döngüsel ekonomiye geçiş sürecinde inşaat sektörünün, inşaat malzemeleri üretimi ve yapım metotları unsurları ile önemli bir rol üstlenmesi beklenmektedir. Küresel olarak endüstriyel üretimlerden kaynaklanan doğrudan karbon emisyonlarında; çimento, demir-çelik, kimya/petrokimya ve alüminyum gibi inşaat malzemeleri sanayi sektörleri öne çıkmaktadır. Bu sektörler başta olmak üzere inşaat malzemeleri sanayiinin Yeşil Mutabakat’ın getirmekte olduğu karbon emisyon düzenlemelerine uyumu için yeşil dönüşüm, acil ve öncelikli bir husus olarak ortaya çıkmaktadır. Aksi halde özellikle Türk inşaat sanayi malzemelerinin AB ülkelerine ihracatı zora girecek, Türk müteahhitleri AB ülkelerinde proje üstlenseler dahi Türk ürünlerini kullanmaları mümkün olmayacaktır. İnşaat sektörü bu yeni döneme adapte olmak için çalışmalarına 2025 yılında da devam edecektir.

MALİ YETERLİLİK KISTASLARI YÜZDE 50 ARTIRILDI: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nca hazırlanan “Yapı Müteahhitlerinin Sınıflandırılması ve Kayıtlarının Tutulması Hakkında Yönetmelik”te yapılan ve 26 Aralık’ta Resmi Gazete’de yayımlanan güncellemeye göre müteahhitlerin mali yeterlik kıstasları (mali bilanço yeterliliği) %50 oranında artırılmıştır. Bu sayede müteahhitlerin ekonomik güçlerine göre tamamlayabilecekleri düzeyde iş almaları disipline bağlanmış, yeni müteahhitliğe başlayacakların üstlenebilecekleri iş büyüklüğünde de %15 civarında azaltmaya gidilmiştir. Bu güncelleme ile iş alabilme kriterlerinde “tecrübeye göre iş” anlayışının benimsenmesi hedeflenmiştir. Yine bu düzenleme ile ulusal yeşil bina sertifikası alan projeleri hayata geçiren müteahhitlere %5 ek puan verilerek, yeşil dönüşüm teşvik edilmiştir.

KONUT SATIŞLARINDA ARTIŞ SÜRÜYOR: Türkiye genelinde konut satışları Aralık ayında yıllık bazda %53,4 oranında artarak 212 bin 637 olmuştur. Böylelikle aylık adet bazında son 22 ayın en yüksek satış rakamı kaydedilmiştir. 2024 yılında ise bir önceki yılın aynı dönemine göre %20,6 artan konut satışları 1 milyon 478 bin 25 olarak gerçekleşmiştir. Yıllık konut satış sayısının en fazla olduğu iller sırasıyla 239 bin 213 ile İstanbul, 134 bin 46 ile Ankara ve 80 bin 398 ile İzmir olurken, en az olduğu iller sırasıyla 755 ile Ardahan, 958 ile Hakkari ve 999 ile Bayburt olmuştur.