Uzman ekonomistten “derinleşen yoksulluk” yorumu

 “Gelecek yıllarda çok yüksek bir reel faiz ödeme faturası çıkacaktır”

TÜİK’in mayıs ayı enflasyon rakamlarını açıklamasından sonra Ekonomist Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu önemli değerlendirmelerde bulundu. Prof. Dr. Kozanoğlu, “Ekonomi yönetiminin sinsi bir planı seziliyor. Enflasyonda şimdilik ‘en kötü geride kalsa da’ bizi yüksek fiyat artışları halk için hayat pahalılığı derinleşen yoksulluk bekliyor.”

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), mayıs ayı enflasyon rakamlarını açıkladı. TÜİK verilerine göre, Mayıs 2024 Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) yıllık yüzde 75,45, aylık yüzde 3,37 arttı.  TÜFE'deki değişim 2024 yılı mayıs ayında bir önceki aya göre yüzde 3,37, bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 22,72, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 75,45 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 62,51 olarak gerçekleşti. Enflasyon nisan ayında yıllık bazda yüzde 69,80, aylık bazda yüzde 3,18 olarak kaydedilmişti. TÜİK verilerine göre yıllık enflasyonda mayıs ayında 18 ayın zirvesi görüldü.

Açıklanan verileri detaylı bir şekilde yorumlayan Altınbaş Üniversitesi İşletme Fakültesi Öğretim Üyesi, Ekonomist Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu konuyla ilgili detaylı değerlendirmelerde bulundu ve gelecek dönemle ilgili beklentilerini aktardı.

Prof. Dr. Kozanoğlu’nun açıklanan rakamlar üzerine yaptığı değerlendirme şu şekilde oldu:

“Bizi önümüzdeki 12 ay %19 civarında bir enflasyon bekliyor”

“Tüketici fiyatları mayıs ayında %3,37 artışla %75, 45’e yükseldi. Bu Kasım 2022’den bu yana en yüksek yıllık artışa işaret ediyor. Bilindiği gibi Merkez Bankası’nın 2024 yıl sonu enflasyon tahmini % 38. Yılın ilk 5 ayının fiyat artışları % 22,72’yi bulduğuna göre bu hedefin tutması için aylık enflasyonun %1, 7 ile sınırlı kalması gerekiyor. Yılın geri kalan 7 ayında %2,0’lik aylık enflasyon bizi %41, %3’lük aylık enflasyon bizi %51’lik yılsonu rakamlarına götürecek.

“Şöyle bir hesaplama ile; yılın ilk 5 ayında enflasyon %22,72 çıktığına göre 2024 %38, 2025 %14 enflasyon hedefi birlikte düşünüldüğünde bizi önümüzdeki 12 ay %19 civarında bir enflasyon bekliyor demektir. Bu durumda yıllık devlet tahvillerinin %42’lik faiz oranı hazineye çok yüksek bir faiz yükü getirir. Zaten Mehmet Şimşek’in sürekli yinelediği TL’deki değer kaybının enflasyonun altında kalacağı vaadi ile bu olgular birleşince, bu cazip fırsatı kaçırmak istemeyen “sıcak para” oluk oluk akıyor. Ancak bu ekonomiye gelecek yıllarda çok yüksek bir reel faiz ödeme faturası çıkacaktır.”

“Ana harcama grupları temelinde bakıldığında aylık en fazla artış %9,60 ile giyim ve ayakkabı da ve %7,08 ile konutta görüldü. Konuttaki artışa, doğalgazın 2023 seçim vaadi olarak 25 m3’e kadarki kısmının parasız verilmesi uygulamasının kaldırılması tek başına %0,66 etki yaptı. Lokanta ve otellerdeki %5,53 artışta turizm sezonunun başlaması da bir etken.”

“Dar gelirli yurttaşlar bütçelerini büyük ölçüde üç kaleme, gıda, konut ve ulaştırmaya harcıyorlar”

“Yıllık bazda bakıldığında eğitim %104,80, konut %9321, lokanta ve oteller %92,94 en fazla artan gruplar oldu. Dar gelirli yurttaşlar bütçelerini büyük ölçüde üç kaleme, gıda, konut ve ulaştırmaya harcıyorlar. Bu üç grubun fiyat artışlarının sırasıyla %70,14, %93,21 ve %79,10 olması hissedilen enflasyonun resmi rakamlara göre bile, neden manşet enflasyon %75,75’ten yüksek olduğunu gösteriyor.”

“En yüksek aylık artış gösteren kalem kakao”

“En yüksek aylık artış gösteren kalemlere göz attığımızda kakao %15,51 ile öne çıkıyor. Kahve ise %8,82 oranında zamlanmış. Ekmek fiyatlarının %5,43 yükselmesi ‘’kuru ekmek ‘’ yiyenlerin daha maruz kaldığı enflasyonu gösteriyor. Taze meyveler ise 2024’te aylık %6,98 artış gösterirken tek teselli sebze fiyatları %12,14 düşmüş.”

Yurt için üretici fiyatları ise aylık 1,96 artışla yıllık %57,68 olmuş. Bu mart 2023’ten bu yana ki en yüksek yıllık oran. Üretici enflasyonu en belirleyici imalat sanayiinde %60,31. Bir an için, neyse üretici fiyatları tüketici fiyatlarından bir parça daha düşük diye teselli bulunabilir. Ne yazık ki bu çıkarsamada doğru sayılmaz çünkü üretici fiyatları tüketici fiyatlarına birebir olmasa da zaman içinde yansır. Bu enflasyon düzeyi 2024 %38 2025 %14 tüketici fiyatları tahminlerinin de tutturulmasının neredeyse olanaksız olduğunun kanıtı sayılabilir.

“Ekonomi yönetiminin sinsi bir planı seziliyor, hayat pahalılığı derinleşen yoksulluk geliyor”

“Mehmet Şimşek'in ve Merkez Bankası yetkililerinin dilinde sürekli baz etkisiyle enflasyonun düşeceği var. Gerçekten de 2023'ün temmuz %9,49 ağustos %9.09 oranlarının aradan çekilmesiyle manşet enflasyonda bir gerileme görülecek. Burada ekonomi yönetiminin sinsi bir planı seziliyor.  Şöyle ki elektrik doğalgaz zamlarını olası KDV ÖTV artışlarını yılın ikinci yarısını erteliyorlar. Birincisi Böylece Temmuz enflasyonu Görece yüksek gerçekleşse bile yıllık enflasyon gerileyecek belki de daha önemlisi kamu çalışanlarının ve emeklilerin maaş artışları ilk 6 ayın enflasyonuna göre belirleneceği için Görece düşük bir zamdan sonra İnsanlar bir anda yüksek Faturalarla karşılaşacaklar ayrıca döviz kurlarının yatay seyri Enflasyonun Bu kanaldan beslenmesini önledi ileriki aylarda döviz kurundaki olası bir sıçrama enflasyona da yukarı yönlü bir basınç yapacak. Enflasyonda Şimdilik en kötü geride kalsa da bizi yüksek fiyat artışları halk için hayat pahalılığı derinleşen yoksulluk bekliyor.”